Synagoga i cmentarz Remuh

ul. Szeroka 40

Dzisiaj:

10:00-16:00
zamknięte

Ta najmniejsza z siedmiu krakowskich synagog przez całe lata wyróżniała się na tle pozostałych ze względu na zdecydowanie skromniejszy wystrój. Po zakończonej w kwietniu 2016 roku renowacji stała się głównym miejscem modlitwy członków gminy żydowskiej w Krakowie.

Słowo Remu to akronim pierwszym liter hebrajskiego zapisu „Rabbi Mojżesz Isserles”. Od tego właśnie uczonego i rabina synagoga Remuh wzięła swoją nazwę, a hebrajski napis na bramie przy ulicy Szerokiej głosi, że wchodzimy do Bożnicy Nowej błogosławionej pamięci Remuh. Po zakończonej w kwietniu 2016 roku gruntownej renowacji stała się głównym miejscem modlitwy członków gminy żydowskiej w Krakowie.

Zezwolenie na budowę synagogi (a tak naprawdę na adaptację własnego domu na synagogę) wyjednał u samego króla Zygmunta II Augusta zamożny kupiec Isserl ben Józef. Miał to być dar dla jego syna Mojżesza Isserlesa, który pełnił funkcje rabina Krakowa i rektora tutejszej jesziwy (szkoły talmudycznej). Pisał także dzieła dotyczące religii, filozofii, mistycyzmu i nauk przyrodniczych i był najwybitniejszym kodyfikatorem prawa aszkenazyjskiego (czyli Żydów Europy Środkowej i Wschodniej). Jego kodeks rytualny zatytułowany Mappa (Obrus) jest do dziś stosowany przez ortodoksyjnych Żydów na całym świecie. Choć synagogę powstała w połowie XVI wieku, dziś trudno doszukać się w niej wyraźnie renesansowych cech. Zwracają uwagę potężne, kamienne szkarpy (przypory) podpierające stosunkowo niewielki budynek.

W 1968 roku odwiedził ją ówczesny metropolita krakowski kardynał Karol Wojtyła, a w roku 1992 modlił się tu prezydent Izraela Chaim Herzog. W styczniu 2016 roku na placu przed synagogą stanęła ławka upamiętniająca Jana Karskiego, bohatera Polskiego Państwa Podziemnego, świadka Holokaustu i dyplomatę.

Z synagogą sąsiaduje cmentarz Remuh starszy od niej o kilka lat, bowiem pierwsze pochówki datowane są na rok 1551. Zamknięty został na początku XIX wieku. Przed ostatnią wojną był miejscem dość zaniedbanym, z kilkudziesięcioma zaledwie nagrobkami, a hitlerowcy urządzili tu dodatkowo składowisko śmieci.

Kiedy w roku 1956 przystąpiono wreszcie do jego uporządkowania, dokonano sensacyjnego odkrycia. Odnaleziono ok. 700 nagrobków z okresu od II połowy XVI do I połowy XIX wieku, przysypanych grubą warstwą ziemi. Na ogół niekompletne i uszkodzone, pokryte były płaskorzeźbionymi ornamentami typowymi dla żydowskiej sztuki zdobniczej. Wśród nich jest np. korona symbolizująca cnoty i pobożne życie zmarłego, liście winogron na grobach rabinów jako symbol mądrości, wiedzy i dojrzałości, czy dzban i misa – oznaczające przynależność do rodu lewitów, pełniących w świątyni funkcje pomocnicze. Dziś ustawionych jest tu 711 nagrobków, część w typie tumbowym, inne – w formie wolno stojących płyt, czyli macew. Fragmenty płyt, których nie udało się uratować, wkomponowano w mur od strony ulicy Szerokiej, tworząc tzw. ścianę płaczu.

Żydów z całego świata przyciąga tu grób Mojżesza Isserlesa (zm. 1572). Większość pozostawia tu karteczki z prośbami (czyli kwitłech), w nadziei, że Remuh wstawi się za nimi u Boga. Jego grób jest jedynym na cmentarzu, który nie uległ zniszczeniu podczas wojny. Jego ocalenie przypisuje się cudownej interwencji – powtarzano opowieść, że Niemca, który chciał zniszczyć nagrobek, trafił piorun. Na macewie zachował się XVI-wieczny napis: Od Mojżesza [proroka] do Mojżesza [Isserlesa] nie było takiego Mojżesza. Świadczy on o ogromnym poważaniu, jakim Remuh cieszy się wśród Żydów.

Po przyłączeniu Kazimierza do Krakowa (1800) cmentarz Remuh zamknięto decyzją władz austriackich, podobnie jak wszystkie przykościelne cmentarze Krakowa, położone zwykle obok zwartej zabudowy mieszkalnej. Nowy cmentarz powstał na obrzeżach wsi Grzegórzki, przy dzisiejszej ulicy Miodowej 55. Obecnie cmentarz ma niemal 19 ha i liczy ok. 10 tys. nagrobków (najstarszy z roku 1809). Spoczywają tu najznakomitsi Żydzi krakowscy od XIX wieku do czasów obecnych, m.in. malarz Maurycy Gottlieb (zm. 1879) oraz wiceprezydent miasta Józef Sare (zm. 1929).

 

Zobacz także:

  • kamienna skarbona przy wejściu, napis na niej głosi: złoto, srebro, miedź, co miało być zachętą do składania datków
  • późnorenesansowy kamienny aron ha-kodesz, ujęty w zdwojone pilastry i zwieńczony tablicami Dekalogu
  • po prawej stronie szafy ołtarzowej tablica upamiętnia miejsce, gdzie zwykł się modlić rabin Remuh i które do dziś pozostaje wolne w czasie nabożeństw

 

nieczynna w soboty i święta żydowskie
Bilety: normalny 10 zł, ulgowy 5 zł

Codzienne modlitwy:

  • Szacharit: 8.00
  • Mincha: 20.30
Godziny otwarcia:
01 stycznia - 31 marca
pon.-czw. 10:00-16:00, pt. 10:00-14:00, sob. zamknięte, niedz. 10:00-16:00
01 kwietnia - 31 października
pon.-czw. 10:00-18:00, pt. 10:00-16:00, sob. zamknięte, niedz. 10:00-18:00
01 listopada - 31 grudnia
pon.-czw. 10:00-16:00, pt. 10:00-14:00, sob. zamknięte, niedz. 10:00-16:00
ul. Szeroka 40
OK Nasz strona korzysta z plików cookies w celach statystycznych, marketingowych i promocyjnych. Możesz wyłączyć tą opcję w ustawieniach prywatności swojej przeglądarki.