Niewielka kamienica przy ulicy Bocheńskiej 7 (na którą być może właśnie patrzysz) to siedziba nieistniejącego już dziś Teatru Żydowskiego. Została zaprojektowana na planie prostokąta według koncepcji Ferdynanda Liebinga i Jozuego Ignacego Oberlendera. Budynek z początku XX wieku jest dwupiętrowy, a jeśli przejdziesz na drugą stronę ulicy i spojrzysz w górę, zobaczysz jego zwieńczenie – attykę nawiązującą do stylu renesansowego.

Teatr Żydowski rozpoczął tu swoją działalność w sezonie 1917/1918, jego dyrektorem został Jakob Mojżesz. Spektakle grano w języku jidysz, a repertuar składał się głównie ze sztuk z nurtu szund – mało ambitnych spektakli potocznie określanych „teatrem szmiry”. Były to trywialne melodramaty z przewidywalną i naiwną fabułą, w których elementy sacrum mieszały się z tym, co wulgarne, erotyczne, komedia współistniała z sensacją, a tragedia z burleską. W tym czasie Teatr Żydowski nie miał zbyt dobrej opinii, a zasymilowani krakowscy Żydzi niespecjalnie popierali działalność Jakoba Mojżesza, uznając ją za szkodliwą dla wizerunku żydowskiej literatury. Stan techniczny teatru od początku nie był najlepszy, dyrektor nie spieszył się z renowacją. Lokalizacja odpowiadała uboższej części widowni, a dla bogatszych Żydów mieszkających poza Kazimierzem oraz Polaków wizyta w teatrze była już pewną wyprawą; o ulicy Bocheńskiej mówiono więc „najtajniejsze środowisko dzielnicy żydowskiej”. Po odejściu dyrektora Mojżesza w 1922 roku scena przy Bocheńskiej przez kilka lat gościła na swoich deskach aktorów przyjezdnych. W 1926 roku Towarzystwo „Krakowski Teatr Żydowski” postanowiło przeobrazić ją w miejsce z artystycznymi ambicjami. Pomysł ten nie spotkał się ze zrozumieniem dotychczasowej publiczności Teatru Żydowskiego, przyzwyczajonej do mało wymagających propozycji. Kolejni dyrektorzy nie potrafili utrzymać stałej liczby widzów, z czasem jednak udało się wprowadzić na scenę Teatru Żydowskiego nieco ambitniejszy repertuar. Obok inscenizacji dramaturgii żydowskiej wystawiano tu m.in. dramaty Wyspiańskiego (Daniel, Sędziowie grane w jidysz) i Tollera. Publiczność przyjęła te propozycje życzliwie, co odnotowała również polska prasa, pisząc: „Teatr żydowski w Krakowie przebił mury obojętności i szturmem zdobył sobie żydowską ulicę. Już teraz stoi za nim zwarta falanga przyjaciół, którzy nie pozwolą mu zginąć. (…) Istniała widocznie w żydowskich masach żydowskiego społeczeństwa potrzeba tej placówki, toteż przede wszystkim te masy, ten zwykły człowiek z ulicy samorzutnie się za teatrem oświadczył. »Szmiry« nie popierał, ale gdy mu dano gwarancję, że prawdziwą będzie na scenie oglądał sztukę, bez wahania stanął do apelu”. 

Teatr Żydowski miał własny zespół aktorski, ale zapraszał do współpracy także znane osobistości sceniczne spoza Krakowa. Występowali tu m.in. Ida Kamińska, Trupa Wileńska, Zespół WIKT czy Żydowski Teatr Dramatyczny Elizeum Michała Weicherta. Teatr finansowany był z kasy miasta oraz wpływów z biletów. Działalność Krakowskiego Teatru Żydowskiego zakończyła się wraz z wybuchem II wojny światowej w 1939 roku.

W 1950 roku  powołano do życia Państwowy Teatr Żydowski w Warszawie. Do dziś wystawia on klasykę żydowskiej literatury w jidysz i po polsku obok współczesnych tekstów o pamięci Zagłady i relacjach polsko-żydowskich, a do współpracy zaprasza najważniejszych reżyserów i reżyserki.

Oprac. na podst.: Mirosława M. Bułat, Krakowski teatr żydowski, między szundem a sztuką, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2006.