Jesteśmy pod adresem św. Anny 3. Zaczynamy w roku 1503, jak u Hochfedera. To nie przypadek – to Haller sprowadza go do Krakowa, aby dla niego drukował. Dlaczego? Otóż jeden z najważniejszych wydawców krakowskich XVI wieku… nie umiał sam drukować! Ten kupiec, przedsiębiorca, wreszcie bibliopola, czyli księgarz, przybywa z Niemiec do Krakowa najpóźniej w 1482 roku. Zapisuje się na Uniwersytet Jagielloński, a w 1492 roku żeni się z krakowianką. Zmysł kupiecki widzimy w różnorodności prowadzonych interesów: handel winem, piwem, oliwą, miedzią i cyną na skalę międzynarodową, głównie na terenie ówczesnych Węgier i Niemiec. W Krakowie handluje zaś nieruchomościami. Wykształcony, rozumie potrzeby rynku księgarskiego, zaczyna więc i handel książkami zamawianymi u różnych drukarzy Europy, przede wszystkim w Niemczech. W jego kontraktach dotyczących książek znajdziemy m.in. Norymbergę, Wenecję, Lipsk, Lyon, Toruń, Wrocław, Przemyśl, Płock… To obrazuje skalę jego działań. Zleca druk dzieł wybitnych, jak wydanie w Norymberdze Mszału Krakowskiego w końcu XV wieku. Szczęśliwie dla nas zaczyna także sprowadzać typografów na miejsce, do Krakowa. Pierwszym był Hochfeder, następnie Lern i Florian Ungler, kolejna ważna postać, o której więcej dowiemy się później. Nie ze wszystkimi współpraca się układa, i Hochfeder, i Lern w końcu odchodzą. Haller okresowo wydaje u Unglera i innych, nie zawsze ustalonych drukarzy. W celu opanowania rynku wydawniczego tworzy coś w rodzaju koncernu. Stara się skutecznie o przywileje na wyłączność dochodowych druków dla Kościoła i uniwersytetu (drugi przywilej drukarski w Europie!), kupuje papiernię na Prądniku Czerwonym, zatrudnia garbarzy i cechowych introligatorów, aby sprzedawać książki oprawione, co wtedy nie było oczywiste, organizuje także sieć drobnych wędrownych księgarzy.

W sumie do roku 1525 może pochwalić się około 240 tytułami. Z braku miejsca wymienimy tylko ułamek: Statut Łaskiego z 1506 roku, najstarszy drukowany, monumentalny zbiór prawa polskiego (tam też znajdziemy pierwszy drukowany tekst Bogurodzicy); Brewiarz Krakowski z 1507 – pierwszy kalendarz z polskimi nazwami miesięcy; dla Akademii: Arystoteles, Kopernik, Wergiliusz, Erazm z Rotterdamu, Ortografia Zaborowskiego, Dantyszek.

--------------------------

Fot. 4.1. Com[m]une incliti Poloni[a]e Regni priuilegium co[n]stitutionu[m] [et] indultuu[m] publicitus decretorum approbatoru[m]q[ue]…, druk Jan Haller, 1506, źródło: Biblioteka Narodowa, Polona